Zgodnie z art. 1008 Kodeksu Cywilnego, spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku, jeżeli uprawniony do zachowku:

• wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,
• dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci lub
• uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych

Owe przyczyny lub przyczyna powinna być ujęta przez spadkodawcę w treści testamentu. Wydziedziczenie jest przy tym możliwe wyłącznie, jeżeli spadkodawca nie przebaczył wydziedziczanej osobie.

Kwestia dziedziczenia i uprawnienia do zachowku zstępnych wydziedziczonego

Nie wszyscy zdają sobie jednak sprawę, że samo wydziedziczenie danej osoby nie oznacza wykluczenia zstępnych wydziedziczonego z kręgu uprawnionych do zachowku.

Zgodnie z art. 1011 KC „Zstępni wydziedziczonego zstępnego są uprawnieni do zachowku, chociażby przeżył on spadkodawcę.”

Oznacza to, że wydziedziczając np. swego syna, który po założeniu własnej rodziny zerwał kontakt z rodzicami, jego uprawnienie do zachowku po rodzicach przejdzie na jego własne dzieci (pomimo iż np. one również nie dopełniały względem spadkodawców obowiązków rodzinnych), jeżeli owe dzieci nie zostaną również formalnie wydziedziczone.

W jednym z ostatnich orzeczeń Sądu Najwyższego (uchwała z 3.12.2015 r., I CZP 85/15) sąd ten pochylił się nad zagadnieniem, kto – przy braku spadkobierców testamentowych-  dziedziczy udział, który przypadłby wydziedziczonemu, gdyby nie doszło do wydziedziczenia w sytuacji, w której wydziedziczony ma zstępnych.

Jak stwierdził sąd w ww. orzeczeniu: „Należy podzielić utrwalone w orzecznictwie i piśmiennictwie stanowisko co do skutków prawnych wydziedziczenia. Wydziedziczony nie tylko traci uprawnienie do zachowku (art. 991 § 1 KC), ale także nie może uzyskać przymiotu spadkobiercy ustawowego (podobnie też np. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 1971 r., III CZP 24/71, OSNC 1972, nr 2, poz. 23; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 1975 r., III CZP 14/75, OSNC 1976, nr 2, poz. 28).  (…) ustabilizowana i przekonywająco umotywowana wykładnia przepisów dotyczących skutków prawnych wydziedziczenia w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. powołana uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 1971 r., III CZP 14/75) i w literaturze dodatkowo przemawia na rzecz stanowiska, że udział spadkowy, który przypadłby z ustawy wydziedziczonemu przez spadkodawcę jego zstępnemu, przypada zstępnym wydziedziczonego.”