Wywłaszczenie nieruchomości może być dokonane wyłącznie na cele publiczne i tylko wtedy, gdy cele te nie mogą być zrealizowane w inny sposób niż przez pozbawienie albo ograniczenie praw do nieruchomości, a prawa te nie mogą być nabyte w drodze umowy.
Decyzja o wywłaszczeniu powinna zawierać m.in. cele na jakie nieruchomość zostaje wywłaszczona. Jest to bardzo ważny element decyzji, który odgrywa decydującą rolę przy rozstrzyganiu o ew. zwrocie wywłaszczonej nieruchomości.
Zgodnie z art. 136 ust. 2 ww. ustawy w razie powzięcia zamiaru użycia wywłaszczonej nieruchomości lub jej części na inny cel niż określony w decyzji o wywłaszczeniu, organ zobowiązany jest zawiadomić poprzedniego właściciela lub jego spadkobiercę o tym zamiarze, informując równocześnie o możliwości zwrotu wywłaszczonej nieruchomości. Wówczas od właściciela (lub jego spadkobiercy) zależy, czy będzie domagał się zwrotu nieruchomości.
Ww. podmioty mogą domagać się zwrotu wywłaszczonej nieruchomości również wtedy, gdy nieruchomość ta stała się zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu.
Warunkiem zwrotu nieruchomości będzie zwrot odszkodowania lub nieruchomości zamiennej. Wniosek o zwrot wywłaszczonej nieruchomości należy złożyć w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania zawiadomienia o możliwości zwrotu. Po ww. terminie uprawnienie do zwrotu wygasa.
Ustawa precyzuje w art. 137, że nieruchomość staje się zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, jeżeli:
- pomimo upływu 7 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, nie rozpoczęto prac związanych z realizacją tego celu albo
- pomimo upływu 10 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, cel ten nie został zrealizowany.