Niekiedy jednak stan prawny ujawniony w księdze wieczystej jest niezgody z rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości. W takiej sytuacji na mocy art. 10 ustawy prawo o księgach wieczystych i hipotece osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności.
Zatem, powództwo o usunięcie niezgodności można wytoczyć jeżeli:
- prawo, które istnieje w rzeczywistości nie jest wpisane w księdze wieczystej;
- prawo jest wpisane w księdze wieczystej, ale błędnie lub
- w księdze wieczystej jest wpisane nieistniejące obciążenie lub ograniczenie.
Powództwo takie nie służy dochodzenia sprostowania dotyczącego oznaczenia nieruchomości. Wpisy dotyczące tej kwestii nie są objęte domniemaniem prawdziwości i nie są chronione rękojmią wiary publicznej ksiąg wieczystych. Sprostowanie takie następuje w trybie uproszczonym zgodnie z art. 27 ww. ustawy.
Roszczenie z art. 10 ww. ustawy nie podlega przedawnieniu, zatem można je zgłosić w każdym czasie.
Zgodnie z judykaturą (zob. uchw. SN(7) z 15.3.2006 r., III CZP 106/05) ww. powództwo może wytoczyć tylko osoba uprawniona do złożenia wniosku o dokonanie wpisu w księdze wieczystej, czyli – zgodnie z art. 6262 § 5 KPC, tj.: właściciel nieruchomości, użytkownik wieczysty, osoba, na rzecz której wpis nastąpił, albo wierzyciel, jeżeli przysługuje mu prawo, które może być wpisane w księdze wieczystej. W sprawach dotyczących obciążeń powstałych z mocy ustawy wniosek może złożyć uprawniony organ.
Powództwo wnosi się przed sąd rejonowy właściwy wg miejsca położenia nieruchomości. Pozew podlega opłacie sądowej w wysokości 5% wartości przedmiotu sporu, jednak nie mniej niż 30 złotych i nie więcej niż 100 000 złotych.
Z orzecznictwa:
- Żądanie pozwu w sprawie o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym powinno być skonkretyzowane jednoznacznie i precyzyjnie, w zasadzie tak, aby mogło być przeniesione w postaci gotowej do sentencji orzeczenia. (wyrok SN z 5.04.2013, III CSK 236/12),
- Skutek ex tunc orzeczenia wydanego na podstawie art. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece wywiera skutki w sferze prawnej w zakresie prawa własności nieruchomości, natomiast nie niweczy stanu faktycznego w zakresie posiadania. (wyrok SN z 24.05. 2012, V CSK 304/11),
- Oddalenie powództwa o uzgodnienie stanu prawnego księgi wieczystej założonej dla określonej nieruchomości z rzeczywistym stanem prawnym nie stwarza stanu powagi rzeczy osądzonej w sprawie wytoczonej na podstawie art. 189 KPC o ustalenie, że powód jest właścicielem tej nieruchomości. (postanowienie SN z 8.04.2011, II CSK 493/10),
- W procesie o uzgodnienie powód nie jest związany prawomocnością wpisu - jako orzeczenia, ale też na nim ciąży obowiązek wykazania odmiennego stanu prawnego. Skuteczność powództwa o uzgodnienie stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej ze stanem rzeczywistym wymaga od powoda zarówno obalenia domniemania wynikającego z wpisu (art. 3 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece), jak i wykazania stanu rzeczywistego. (wyrok SN z 8.11.2007, III CSK 142/07).